TRANSPO | Machin piblik, yon veritab kalvè pou pasaje an Ayiti

Sitiyasyon moun nan transpò piblik nan peyi Dayiti grav anpil. Bagay ki ta dwe  fèw kriye.  Chofè pa mete okenn estrikti pou pèmèt pasajè vwayaje alèz. Nan machin yo moun se pil sou pil. Tankou se zannimo yo pote. Zanmino? Nan peyi develope kote ki gen moun k ap regle koze peyi menm zanmino pa trete nan fason konsa.

Nan mwa mas lè ke yo te anonse kowona rantre  nan peyi Dayiti, gen kèk mezi ki te pran pou pèmèt machin yo pa pote menm kantite  moun yo te konn pote  avan an. Sa ki te lakoz tout pri machin moute e chofè ki te konn pote mwens moun nan machin yo. Nan mwa oktob la gen yon arete ki te soti kote pri gaz la te desann. Nou konnen byen depi gaz la desann pri machin tou desann. Ebyen pou anpeche chire pit an chofè  ak pasajè otorite yo te tou fikse pri machin sou tout teritwa sou peyi  a kelkeswa  bis ki ap fè  provens oubyen lot ki ap travay nan depatman lwès  la. Fwa sa a, sa yo te retire a pat gwo. Nou kapab di gen  trajè ki te 20 goud yo te sèlman retire yon  goud sou li. E pyès chofè pat dakò pran 19 goud nan men pasaje. Yon sitiyasyon  ki te kòmanse mete bouch ouvri ant chofè ak pasajè.

Nan mwa septann gouvènman an te anonse dekonfinman.  Chofè yo te kòmanse  pote moun menm jan ak jan sa te ye avan. Lè w chita nan machin  pil moun kanpe nan pwent, moun chita sou moun, moun pandye andan machin. Pasajè  te kòmanse pat dakò peye kous la jan yo te konn peye l avan an . Chofè  yo te pran yon ti konsyans  e nan moman sa a yo te oblije desann kous la, pa paske  leta te Leta te mete yon pri men paske yo pote plis moun.

« Zafè desann pri machin sa a, se Leta sa gade. Koze konsa pa pou chofè. Dayè mwen pa bay Leta regle anyen pou mwen. Eskè gen yon leta? Sa a se machin pam, li pa pou Leta. »  sa a se diskou majorite chofè genyen.

Kous machin kote moun peye pi chè!

Gen  yon seri de chofè  se yo ki mete pri machin yo pou  kont  yo. Nou souvan jwenn  chofè  sa yo travay  nan Petyonvil. Nou kapab site machin ki fè Girado-Petyonvil; Meyot- Petyonvil ; machin wout  Frè ki pase  Kòlèt. Epi kous machin sa yo  chè anpil pa rapò ak distans yo. Yon moun k ap soti  Petyonvil  ki pral lavil nan yon kamyonèt ap peye menm lajan ap yon moun ki soti Petyonvil  ki pral Meyòt. Lè  nou konsidere  distans yo, yon kamyonèt pran mwens pase 10 minit pou rive Meyòt.

Machin  ki ap fè  doub oubyen trip kous nan menm kous la.

Anyen pa nan avantaj moun k ap pran transpò piblik. Chofè yo pa sèlman moute kous machin yo men yo mete ki kous y ap fè  tou malgre dispozisyon Leta pran pou defini kous yo. Yo pa vle respekte sikui leta li menm li fikse  a. Nan fè  plizyè kous sou menm kous la, chofè  Petyonvil- Ayewopò champyon  nan sa. Alòske nou konenn Leta konnen Petyonvil- Ayewopò pou yon sèl kous. Yo menm  yo fè plizyè lòt kous ak li. Lè  yo fè doub kous la yo chaje ayewopò rive pou TNH la pou 10 goud ki se yon kous, yo rechaje ankò bò TNH la pou rive Delma  48 pou 15 gds. Twazyèm kous la chaje Delma 48 pou rive Petyonvil. Sa ki  ba yo 40 goud sou yon sèl sikui  a. Lè  yo fè  doub kous la yo chaje  kafou  ayewopò pou Delma 75 pou  15 gds. Rive Delma 75 yo eklame ankò pou Petyonvil  pou 15 gds. Pandan setan kous  soti Kafou Ayewopò rive Petyonvil  koute  sèlman 20 gds.

Lanwit li konn pafwa difisil  lè w kanpe Kafou Ayewopò pou w jwenn machin ki ap rive Petyonvil dirèk nan kesyon fè  bout kous la. Lè w resi jwenn youn nan li tou moute kous la  25 goud.

Pafwa gen pasajè ki konn  fin moute machin nan aprè li vle revandike  pou l peye pri Leta mete a men chofè  a souvan di yo met pye yo atè. 

Diskriminasyon ki gen nan transpò piblik

Moun pa sèlman peye plis kòb pase sa Leta mande. Yo pafwa  fè  fas ak diskrinasyon  tou pou gwosè, andikap ak laj yo. Pou machin yo pa pote plis moun, chofè yo konn  pa vle pran moun ki gwo. Depi w yo wè ou gwo yo tou  di w pa moute. Gen moun ki konn  santi yo mal  alèz lè  yo fè  yo sa. Moun ki andikape yo menm, ak sila ki rantra nan laj yo, chofè yo souvan pa vle kanpe pou yo paske yo twouve ke moun sa yo fè yo pi twòp tan lè po yo monte ak desann machin nan.

« Mwen  menm depi m ap moute machin piblik  mwen  peye de plas devan  yo pou mwen. Mwen pa vle chofè  ranse ak mwen paske mwen gwo » deklarasyon  Linda, ki deja sibi Diskriminasyon  pou gwosè l nan  machin piblik.

Fedia STANISLAS